เลิกจ้าง  !  อย่างไร  ?   ให้ชอบด้วยกฎหมายและเป็นธรรม

     ฝ่ายทรัพยากรบุคคล  หลายท่านอาจกำลังค้นหา  หรือวางแผนการเลิกจ้าง   หรือต้องการเลิกจ้างพนักงาน   แต่ไม่ทราบหรือไม่แน่ใจ  ขั้นตอน   วิธีการ  หรือกฎหมายที่เกี่ยวข้อง    

                การเลิกจ้าง  มีสาเหตุหรือที่มาอยู่มากมาย  หลายประการ   แต่บทสรุปที่กฎหมายถือว่าเป็นการเลิกจ้าง   ก็คือการที่นายจ้างบอกยกเลิกสัญญาจ้าง  เพราะเหตุสิ้นสุดสัญญาจ้าง  หรือกระทำความผิด   หรือเหตุผลทางธุรกิจอื่น  ๆ  อันไม่ใช่ความผิดของลูกจ้าง   

    ในที่นี้  กฎหมายให้หมายความรวมถึง   พฤติกรรมหรือการกระทำใด  ๆ  ที่นายจ้างกระทำต่อลูกจ้าง  โดยมีเจตนาไม่ให้ลูกจ้างทำงานต่อไป     ไม่จ่ายค่าจ้าง     ไม่มอบหมายงานให้ทำ    ให้ถือว่ามีเจตนาเลิกจ้างลูกจ้างด้วย

                ในครั้งนี้   ผมขอกล่าวถึงหลักทั่วไปเกี่ยวกับการเลิกจ้างเสียก่อน    ว่าแนวทางการเลิกจ้าง และหลักกฎหมายที่เกี่ยวข้องมีอะไรบ้าง      

                เมื่อต้องการเลิกจ้างลูกจ้าง   สิ่งที่ต้องเรียนรู้และพิจารณาเบื้องต้นเกี่ยวกับข้อกฎหมาย คือ    กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการเลิกจ้างมีอะไรบ้าง  ถ้าไม่ปฏิบัติตาม  มีผลอย่างไร

                ข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการเลิกจ้าง   มีอยู่หลายมาตรา  กฎหมายหลายฉบับ    ที่สำคัญ ๆ  ที่ต้องทราบ เป็นหลักการ   คือ

 

1.  พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน ฯ  บทกฎหมายที่ควรรู้คือ   มาตรา  9,10,17,67,70,118,119,120,144

 

มาตรา  9  และมาตรา 10     หลักกฎหมาย  คือ 

หลักกฎหมายว่าด้วย  เงินประกันการทำงาน   สรุปหลักการ  คือ  เมื่อมีการเลิกจ้างหรือลาออก   หากลูกจ้างไม่ทำให้นายจ้างเสียหาย  อันเนื่องมาจาการทำงาน   นายจ้างมีหน้าที่ต้องคืนเงินประกัน  พร้อมดอกเบี้ยให้ลูกจ้าง   ภายใน  7  วัน  นับแต่วันเลิกจ้างหรือลาออก    หากไม่จ่าย   ต้องเสียดอกเบี้ยในอัตราร้อยละ  15  ต่อปี  จากต้นเงินดังกล่าว

 

มาตรา  17    หลักกฎหมายคือ 

สัญญาจ้างมีกำหนดระยะเวลา   เมื่อครบกำหนดระยะเวลาในสัญญา  สามารถเลิกจ้างได้ทันที  โดยไม่ต้องบอกกล่าวล่วงหน้า    

หากเป็นสัญญาจ้างไม่มีกำหนดระยะเวลา    นายจ้างต้องบอกกล่าวล่วงหน้าเป็นหนังสื อให้ลูกจ้างทราบล่วงหน้า  ไม่น้อยกว่า  1  งวดการจ่ายค่าจ้าง      

                        

มาตรา  67   หลักกฎหมาย  คือ 

ลูกจ้างถูกเลิกจ้าง  โดยไม่มีความผิด  ตามมาตรา  119   นายจ้างต้องจ่ายค่าจ้างสำหรับวันหยุดพักผ่อนประจำปีในปีที่เลิกจ้างแก่ลูกจ้าง  ตามส่วน   

หากถูกเลิกจ้าง เพราะมีความผิด ตามมาตรา  119   หรือลูกจ้างลาออก      ให้นายจ้างจ่ายค่าจ้างสำหรับวันหยุดพักผ่อนประจำปีสะสม  ที่มีสิทธิได้รับให้ลูกจ้าง  (กรณีนี้ หากบริษัทไหนไม่มีการสะสม  ก็ไม่ต้องจ่าย)

มาตรา  70   หลักกฎหมาย  คือ

เมื่อนายจ้างเลิกจ้าง   นายจ้างมีหน้าที่ต้องจ่าย  ค่าจ้าง  ค่าทำงานล่วงเวลา  ค่าทำงานในวันหยุด  และค่าทำงานล่วงเวลาในวันหยุด  ตามที่ลูกจ้างมีสิทธิได้รับ  ภายใน 

3  วัน  นับแต่วันเลิกจ้าง

มาตรา   118  หลักกฎหมายคือ   

การกำหนดอัตราค่าชดเชย   เมื่อนายจ้างเลิกจ้างลูกจ้าง    โดยกำหนดอัตราค่าชดเชยตามอายุการทำงาน คือ  อายุงานครบ  120  วัน  ไม่ถึง   1  ปี   มีสิทธิได้รับค่าชดเชยไม่น้อยกว่า         ยกเว้นงานโครงการหรืองานตามฤดูกาล

               

มาตรา  119    หลักกฎหมายคือ

เหตุยกเว้นที่นายจ้างสามารถเลิกจ้างได้   โดยไม่ต้องจ่ายค่าชดเชย   ตามมาตรา  118    ซึ่งมีหลายกรณี   อาทิ  ทุจริตต่อหน้าที่   กระทำความผิดอาญาโดยเจตนาแก่นายจ้าง   ประมาทเลินเล่อเป็นเหตุให้นายจ้างได้รับความเสียหายอย่างร้ายแรง  หรือฝ่าฝ่นข้อบังคับเกี่ยวกับการทำงานหรือระเบียบหรือคำสั่งของนายจ้างอันชอบด้วยกฎหมายและเป็นธรรม  กรณีร้ายแรง    หรือกระทำความผิดซ้ำคำเตือน   หรือขาดงานละทิ้งหน้าที่เป็นเวลาสามวันทำงาน  ไม่ว่าจะมีวันหยุดคั่นหรือไม่ก็ตาม  โดยไม่มีเหตุอันสมควร   เป็นต้น 

มาตรา  144   คือ 

บทกำหนด โทษ   กรณีไม่ปฏิบัติตามบทกฎหมายในมาตราที่กล่าวมาข้างต้น   และมาตราอื่น ๆ อีกหลายบท    ซึ่งมีโทษปรับ  หรือทั้งจำทั้งปรับ

 

2. ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์    มาตรา  583   หลักกฎหมาย คือ 

หากลูกจ้างกระทำความผิด  ไม่ว่จะเป็นการขัดคำสั่งเป็นอาจิณ    ละทิ้งหน้าที่ไป   กระทำการอันไม่สมแก่การปฏิบัติหน้าที่ของตนเองให้เสร็จลุล่วงไปโดยถูกต้องและสุจริต    นายจ้างสามารถเลิกจ้างได้   โดยไม่ต้องบอกกล่าวล่วงหน้า

 

           3.  พระราชบัญญัติแรงงานสัมพันธ์ พ.ศ. 2518    บทกฎหมายที่ควรรู้คือ   มาตรา  31,52,123,136,143,158

                       

มาตรา  31   หลักกฎหมาย  คือ

          ระหว่างที่การยื่นข้อเรียกร้องหรือเจรจาข้อเรียกร้อง    ห้ามมิให้นายจ้างเลิกจ้างหรือโยกย้ายหน้าที่การ ลูกจ้าง  ผู้แทนลูกจ้าง   กรรมการ  อนุกรรมการ หรือสมาชิกสหภาพแรงงาน หรือกรรมการ หรืออนุกรรมการสหพันธ์แรงงาน    ซึ่งเกี่ยวข้องกับข้อเรียกร้อง เว้นแต่  ลูกจ้างกระทำความผิด    ซึ่งเป็นความผิดในลักษณะเดียวกับที่กำหนดไว้ใน  พรบ.คุ้มครองแรงงาน ฯ มาตรา 119  นั่นเอง

               

มาตรา 52  หลักกฎหมาย  คือ

                   ห้ามมิให้นายจ้าง  เลิกจ้าง   กรรมการลูกจ้าง   ยกเว้นได้รับอนุญาตจากศาลก่อน    เน้นนะครับ 

                ตำแหน่งที่ว่า   คือ  กรรมการลูกจ้างที่ได้รับตำแหน่งมาตาม พรบ.แรงงานสัมพันธ์ ฯ มาตรา  45  ครับ    ไม่ใช่กรรมการสหภาพหรือกรรมการสวัสดิการหรือสมาชิกสหภาพ    อย่าหลงผิด

มาตรา  123  หลักกฎหมาย คือ

                 ระหว่างที่ข้อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ้างหรือคำชี้ขาด มีผลใช้บังคับ   ห้ามมิให้เลิกจ้างห้ามมิให้นายจ้างเลิกจ้าง ลูกจ้าง ผู้แทนลูกจ้าง กรรมการ อนุกรรมการ หรือสมาชิกสหภาพแรงงาน หรือกรรมการ หรืออนุกรรมการสหพันธ์แรงงาน   ซึ่งเกี่ยวข้องกับข้อเรียกร้อง     เว้นแต่กระทำความผิด    ซึ่งเป็นความผิดในลักษณะเดียวกับที่กำหนดไว้ใน  พรบ.คุ้มครองแรงงาน ฯ  มาตรา 119   เช่นเดียวกันกับ   กรณีมาตรา  31   แต่แตกต่างกันตรงช่วงวันเวลาที่จะเลิกจ้างเท่านั้น   คือ มาตรา  31  กำหนดช่วงเวลา ระหว่างยื่นข้อเรียกร้องหรืออยู่ระหว่างเจรจาข้อเรียกร้อง   ส่วน มาตรา 123  บังคับใช้ระหว่าง ข้อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ้างหรือคำชี้ขาดมีผลใช้บังคับอยู่

มาตรา  136,143,158  คือ 

บทกำหนด โทษ   กรณีไม่ปฏิบัติตามบทกฎหมายในมาตราที่กล่าวมาข้างต้น และมาตราอื่น  ๆ  อีกหลายบท    ซึ่งมีโทษปรับ  หรือทั้งจำทั้งปรับ

           

                                             เมื่อเรารับทราบ  ข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการเลิกจ้าง  แล้ว   เราก็พิจารณาต่อไปว่า   ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับพนักงานที่เราจะเลิกจ้างนั้น   เป็นอย่างไร    เข้าข้อยกเว้นตามกฎหมายหรือไม่  หรือมีเงื่อนไขบังคับไว้ตามกฎหมายหรือไม่    พนักงานมีสิทธิตามกฎหมายอะไรบ้าง    และเมื่อเลิกจ้างแล้ว  ต้องดำเนินการอย่างไรต่อหรือไม่   ซึ่งข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการเลิกจ้าง นั้น   มีมากมายหลายเหตุ  หลายปัจจัย    แต่สรุปบทกฎหมายหลัก ๆ  ที่เกี่ยวข้องก็มีไม่กี่มาตรา   ตามที่เรียนไปแล้วข้างต้น   ตัวอย่างเช่น

                                                ทำสัญญาจ้างมีกำหนดระยะเวลาการจ้างแน่นอน   เมื่อครบกำหนด   ไม่ต้องการต่อสัญญา   ต้องการเลิกจ้าง   จะทำอย่างไร     เราก็ลองไล่สายตามหลักกฎหมาย  นะครับ

                      เริ่มต้น  จาก  พรบ.คุ้มครองแรงงาน ฯ  มาตรา  17  เข้าตามหลักเกณฑ์มั๊ย     ถ้าเข้าหลักเกณฑ์ตามกฎหมาย  ถือว่า เข้าข้อยกเว้นนายจ้างสามารถเลิกจ้างได้โดยไม่ต้องบอกกล่าวล่วงหน้า     แต่ก็ต้องพิจารณาในทางบริหารจัดการด้วยว่า   จำเป็นต้องแจ้งล่วงหน้าหรือไม่  เพื่อให้ทราบหรือเตรียมตัวหรือต้องส่งมอบงาน   หรืออาจจะเสียหายมากกว่า ถ้าพนักงานรู้ล่วงหน้า    จึดนี้ฝ่ายบุคคลก็ต้องวิเคราะห์เองให้ได้ว่าสถานะภาพของบริษัทกับพนักงานเป็นอย่างไร   และควรดำเนินการอย่างไร   

พิจารณาต่อตามหลักกฎหมาย  คือ  เลิกจ้างด้วยเหตุดังกล่าว    ลูกจ้างมีสิทธิได้รับอะไรบ้าง      ซึ่งก็คือ 

มาตรา  67  ค่าจ้างสำหรับวันหยุดพักผ่อนตามส่วนที่ยังไม่ได้ใช้สิทธิ   และค่าจ้างสำหรับวันหยุดพักผ่อนประจำปีสะสม  ที่ยังไม่ได้ใช้สิทธิ  

มาตรา  118   พนักงานมีสิทธิได้รับค่าชดเชยตามกฎหมาย   เพราะไม่เข้าข้อยกเว้น มาตรา 119

พิจารณากฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้อง   คือ พรบ.แรงงานสัมพันธ์ ฯ มาตรา  52  ตรวจสอบว่า  เป็นกรรมการลูกจ้างหรือไม่     

การเลิกจ้างไม่ว่าจะเลิกจ้างด้วยเหตุใด  ก็ตาม   หากพนักงาน  เป็นกรรมการลูกจ้าง    นายจ้างต้องยื่นคำร้องขออนุญาตเลิกจ้าง  จากศาลก่อนทุกครั้ง     ยกเว้น  พนักงานลาออกจากการเป็นพนักงานเอง  หรือลาออกจากการเป็นกรรมการลูกจ้าง     อย่างนี้เลิกจ้างได้  ไม่ต้องขออนุญาตศาล   

และเมื่อเลิกจ้างแล้ว   มีอะไรต้องทำอีกหรือไม่   เช่น   มาตรา  70   ต้องจ่ายต้องจ่ายค่าจ้าง  ค่าทำงานล่วงเวลา  ค่าทำงานในวันหยุด   ฯ   ภายใน  3  วัน  นับแต่วันเลิกจ้าง    จะไปรอจ่ายในรอบเดือนตามปกติไม่ได้นะครับ   พนักงานไปร้องหรือฟ้อง  ท่านอาจต้องเสียดอกเบี้ยเพิ่มเติมได้

หากเราไล่สายตามหลักกฎหมายดังกล่าว   การเลิกจ้างหรือวางแผนเพื่อการเลิกจ้าง  ก็จะสมบูรณ์  ถูกต้องและชอบด้วยกฎหมาย      

เบื้องต้น ผมขอยกตัวอย่างเพียงเท่านี้ก่อน    รายละเอียดติดตามได้ในบทความต่อไป   ซึ่งผมจะอธิบายถึงสาเหตุหรือเหตุผลในการเลิกจ้าง  ด้วยเหตุผลต่าง ๆ  ตามที่กฎหมายกำหนด   เอาไว้ติดตามต่อบทความต่อไปครับ

 

บรรยายโดย นายไสว   ปาระมี