รายงานสถานการณ์เพื่อขจัดการใช้แรงงานเด็ก ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2562
คณะรัฐมนตรีรับทราบตามที่กระทรวงแรงงาน (รง.) เสนอ รายงานสถานการณ์เพื่อขจัดการใช้ แรงงานเด็ก ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2562 ตามมติคณะกรรมการระดับชาติเพื่อขจัดการใช้แรงงานเด็กในรูปแบบที่เลวร้าย ในคราวประชุม ครั้งที่ 1/2563 เมื่อวันที่ 4 มิถุนายน 2563 [คณะกรรมการระดับชาติเพื่อขจัดการใช้แรงานเด็กในรูปแบบที่เลวร้ายเป็นคณะกรรมการตามมติคณะรัฐมนตรี (22 ตุลาคม 2562) มีอำนาจหน้าที่ในการกำกับ ดูแลการดำเนินงานให้เป็นไปตามนโบายและแผนระดับชาติเพื่อขจัดการใช้แรงานเด็กในรูปแบบที่เลวร้าย รวมทั้ง นำเสนอสถานการณ์และข้อเสนอแนะต่อคณะรัฐมนตรีเป็นประจำทุกปีหรือเมื่อมีความจำเป็นเร่งด่วน] ทั้งนี้ การดำเนินการเพื่อขจัดการใช้แรงงานเด็กดังกล่าวเป็นการดำเนินการตามพันธกรณีที่ประเทศไทยได้ให้สัตยบันอนุสัญญาองค์การแรงงานระหว่างประเทศ ฉบับที่ 182 ว่าด้วยการห้ามและการดำเนินการโดยทันทีเพื่อขจัดรูปแบบที่เลวร้ายที่สุดของการใช้แรงงานเด็กเมื่อวันที่ 16 กุมภาพันธ์ 2544 ซึ่งมีสาระสำคัญสรุปได้ ดังนี้
1. สถานการณ์แรงงานเด็กทั่วโลก องค์การแรงงานระหว่างประเทศคาดการณ์ว่า ในปี 2568 การใช้แรงงานทุกรูปแบบจะไม่สามารถลดลงเป็นศูนย์ตามเป้าประสงค์ของเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของสหประชาชาติ
2. สถานการณ์เด็กทำงานในประเทศไทย จากการสำรวจโดยสำนักงานสถิติแห่งชาติเฉพาะ ในส่วนของเด็กที่มีอายุ 15-17 ปี พบว่า มีเด็กทั้งหมด 2.61 ล้านคน เป็นเด็กทำงาน 0.17 ล้านคน ทั้งนี้ เด็กทำงาน เกินกว่าครึ่งหนึ่งอยู่ในภาคเกษตรกรรม รองลงมาอยู่ในกิจการขายส่ง ขายปลีก ซ่อมยานยนต์ การผลิต และ การก่อสร้างและกิจการโรงแรม ตามลำดับ
3. สถานการณ์การใช้แรงงานเด็กในรูปแบบที่เลวร้าย ในปี 2562 มีการใช้แรงานเด็กในรูปแบบที่เลวร้าย จำนวน 2,696 คน โดยพบว่า การใช้แรงงานเด็กในรูปแบบการกระทำความผิดที่เกี่ยวข้องกับการผลิตหรือ ค้ายาเสพติดมีจำนวนมากที่สุด จำนวน 2,495 คน รองลงมาคือ การกระทำความผิดที่เกี่ยวข้องกับการใช้ จัดหา หรือเสนอเด็ก เพื่อการค้าประเวณี จำนวน 106 คน การกระทำความผิดที่เกี่ยวข้องกับการบังคับใช้แรงงานเด็ก จำนวน 59 คน และการให้เด็กทำงานที่มีแนวโน้มจะเป็นอันตรายต่อสุขภาพความปลอดภัย หรือศีลธรรมของเด็ก มีจำนวนต่ำสุดเพียง 36 คน
4. ผลการประเมินจัดระดับสถานการณ์แรงงานเด็ก โดยกระทรวงแรงงานสหรัฐอเมริกา ประเทศไทยได้รับการจัดระดับว่ามีความก้าวหน้าอย่างมีนัยสำคัญโดยมีข้อเสนอแนะให้ประเทศไทยดำเนิการในประเด็น การคุ้มครองเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี เข้าร่วมการชกมวยไทยโดยปราศจากอุปกรณ์ป้องกัน (สำนักงานคณะกรรมการกีฬามวยอยู่ระหว่างการทบทวนกฎหมาย กฎ กติกา รวมถึงอุปกรณ์ป้องกันอันตรายให้มีความเหมาะสมมากยิ่งขึ้น)
5. การบริหารจัดการข้อมูลในส่วนของรูปแบบการกระทำความผิดที่เกี่ยวข้องกับการผลิตหรือ ค้ายาเสพติด ซึ่งพบว่า มีการใช้แรงงานเด็กมากที่สุด โดยสำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติดและกรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชนได้เห็นชอบร่วมกันในการใช้ข้อมูลของกรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชนเป็นข้อมูลในส่วนของรูปแบบการกระทำความผิดที่เกี่ยวข้องกับการผลิตหรือค้ายาเสพติดสำหรับรายงานสถานการณ์เพื่อขจัดการใช้แรงงานเด็ก ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2562 รวมถึงรายงานในปีถัดไปด้วย
6. ข้อเสนอแนะให้หน่วยงานภาคีที่เกี่ยวข้องดำเนินงานเพื่อขจัดการใช้แรงงานเด็กในรูปแบบที่เลวร้าย เช่น (1) นำข้อเสนอแนะของกระทรวงแรงงานสหรัฐอเมริกาจากการประเมินจัดระดับสถานการณ์แรงงานเด็กของประเทศไทย (ตามข้อ 4) มาเป็นส่วนหนึ่งในการกำหนดแผนงาน โครงการ หรือกิจกรรม (2) ควรสำรวจ การทำงานของเด็กอายุ 5-17 ปี เป็นการเฉพาะในประเทศไทยทุก 4 ปี เพื่อนำมาเปรียบเทียบกับข้อมูลที่ได้สำรวจ ไปแล้ว ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการวางแผนแก้ไขปัญหาแรงงานเด็กของประเทศไทย
7. ผลการดำเนินงานที่สำคัญเพื่อขจัดการใช้แรงงานเด็กในรูปแบบที่เลวร้ายในปีงบประมาณ พ.ศ. 2562 เช่น
7.1 การตราและประกาศใช้กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับแรงงาน จำนวน 2 ฉบับ ได้แก่ (1) พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงานในงานประมง พ.ศ. 2562 มีผลใช้บังคับเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน 2562 และ (2) พระราชกำหนดแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ พ.ศ. 2551 พ.ศ. 2562 มีผลใช้บังคับเมื่อวันที่ 8 เมษายน 2562 โดยกำหนดความผิดและมาตรการในการคุ้มครองผู้เสียหายจากการบังคับใช้แรงงานหรือบริการไว้เป็นการเฉพาะ
7.2 การตรวจสถานประกอบกิจการที่เสี่ยงต่อการใช้แรงงานเด็ก แรงงานบังคับ แรงงาน ขัดหนี้ และการค้ามนุษย์ด้านแรงงานในกิจการเกี่ยวเนื่องประมงทะเล กิจการผลิตสินค้าจากอ้อย กิจการเครื่องนุ่งห่ม เป็นต้น ซึ่งจากการตรวจสถานประกอบกิจการ รวม 1,892 แห่ง ลูกจ้างรวม 76,624 คน พบว่า มีสถานประกอบกิจการปฏิบัติถูกต้อง จำนวน 970 แห่ง ลูกจ้างรวม 45,924 คน และมีสถานประกอบกิจการปฏิบัติไม่ถูกต้อง จำนวน 922 แห่ง ลูกจ้างรวม 30,700 คน จึงได้แนะนำนายจ้างถึงแนวทางการปฏิบัติที่ถูกต้อง ตลอดจนออกคำสั่งให้ปฏิบัติตามกฎหมายและติดตามผลจนกระทั่งนายจ้างปฏิบัติถูกต้องหากไม่ปฏิบัติตามคำสั่งจะดำเนินคดีตามขั้นตอนของกฎหมายต่อไป
8. การดำเนินการต่อไปเพื่อขับเคลื่อนการขจัดการใช้แรงงานเด็กในรูปแบบที่เลวร้าย เช่น การดำเนินมาตรการถอดรายการสินค้าออกจากรายการที่ถูกขึ้นบัญชี การใช้แรงงานเด็กหรือแรงงานบังคับอย่างน้อย 1 รายการ ภายในปี 2565
